ΚΥΡΙΑ ΛΙΝΤΕ (ΧΡΙΣΤΙΝΑ)

Πριν από πολλά χρόνια μελέτησα το ρόλο της κυρίας Λίντε από τη Νόρα του Ibsen σ’ένα θεατρικό εργαστήρι. Τις προάλλες, με κάποια αφορμή, ξανακοίταξα τις σημειώσεις μου και τις ξεδιάλεξα για να αποκριθώ στην ανάγκη που με οδήγησε πίσω στην κυρία Λίντε...

Η έκπληξη που σε κάνει να σταθείς και να ξαναδιαβάσεις το έργο μελετώντας τη ΧΡΙΣΤΙΝΑ είναι όταν συνειδητοποιείς ότι είναι συνομήλικη της ΝΟΡΑΣ. Αν αφεθείς στην εντύπωση των χαρακτήρων και στους αμοιβαίους ρόλους ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ-ΝΟΡΑΣ θέλεις να την κάνεις πολύ μεγαλύτερη, μεσόκοπη. Μόνο όταν βάλεις κάτω τα στοιχεία (ο ΚΡΟΓΚΣΤΑΔ ήταν συμφοιτητής του ΤΟΡΒΑΛΤ, ο ΤΟΡΒΑΛΤ την αποκαλεί «παιδική φίλη της Νόρας», οι ίδιες λεν ότι ήταν μαζί στο σχολείο), μόνο τότε συνειδητοποιείς ότι είναι σχεδόν συνομήλικες.

Στην πρώτη συνάντηση της με τη ΝΟΡΑ η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ορίζεται από τις σιωπές της. Δεν έχει έρθει για μια τυπική επίσκεψη. Οι εισαγωγές που κάνει, δείχνουν ότι έχει έρθει για να μιλήσει:
ΚΑ ΛΙΝΤΕ: Και πολύ, πάρα πολύ γερασμένη, Νόρα
...
ΚΑ ΛΙΝΤΕ: ούτε καν μιαν έγνοια να με κρατάει στη ζωή.
ΝΟΡΑ (την κοιτάζει με κάποια δυσπιστία): Μα πως είναι τούτο δυνατό, Χριστίνα;
ΚΑ ΛΙΝΤΕ (χαμογελά βαρύθυμα και της χαϊδεύει τα μαλλιά): Καμιά φορά, Νόρα, γίνεται κι αυτό
Νοιώθεις ότι έχει πολλά να πει, αλλά μιλά δύσκολα.
ΚΑ ΛΙΝΤΕ: Α, όχι! Καλήτερα πες μου εσύ τα δικά σου!
Κουβαλά ένα τεράστιο συναισθηματικό φορτίο, εμπειρία, κατάληξη και απολογισμό ζωής που δεν αποφορτίζεται εύκολα. Η ΝΟΡΑ δεν είναι ευαίσθητος δέκτης.. Τις σιωπές της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ τις γεμίζει με το συνεχές εγωκεντρικό τιτίβισμά της. Όσο δύσκολα μιλά η ΧΡΙΣΤΙΝΑ τόσο εύκολα φλυαρεί η ΝΟΡΑ. Με το τιτίβισμα της ΝΟΡΑΣ να βουίζει στ΄αυτιά της η ΧΡΙΣΤΙΝΑ πρέπει να νοιώθει να φουσκώνει μέσα της αυτό που θέλει να πει και δε μπορεί. Πρέπει να αισθάνεται ότι η ΝΟΡΑ δεν μπορεί να τη νιώσει. Ωστόσο δεν αντιδρά αλλά ακολουθεί με μικρές συμβατικές συμμετοχές το ρεύμα της κουβέντας. Η σκηνή μου θυμίζει εκείνα τα τηλεφωνήματα που κάνεις γιατί θέλεις να μιλήσεις και λες «τα ίδια, εσύ τι κάνεις;» κι ακούς τον άλλο να σου φλυαρεί ανέμελα για ένα σωρό ασήμαντα που συνέβησαν στη μέρα του.

Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ είναι η ανεξάρτητη γυναίκα που πατά γερά στα πόδια της. Είναι η άξια γυναίκα που έχει σηκώσει τα βάρη των άλλων:
ΝΟΡΑ: ...Είσαι περήφανη επειδή αγωνίστηκες τόσον καιρό για τη μητέρα σου...
...
ΝΟΡΑ: Και είσαι το ίδιο υπερήφανη όταν συλλογίζεσαι τι έκανες για τ'αδέρφια σου.
ΚΑ ΛΙΝΤΕ: θαρρώ πως έχω κάποιο δικαίωμα.
Όμως, το χτίσιμο της ψυχολογίας της φωτίζει, επώδυνα και τρυφερά, την άλλη πλευρά της γυναίκας που από ανάγκη και αξιοσύνη «στέκεται στα πόδια της»:
ΚΑ ΛΙΝΤΕ: ...Δεν έχεις για ποιον να εργαστείς κι όμως πρέπει να μη σταματάς καθόλου. Γιατί πρέπει κανείς να ζήσει...
Η κοινωνική της εικόνα κάνει τη ζωή της άχαρη. Η άχαρη θέση της δυνατής γυναίκας φαίνεται από τη στάση του ΤΟΡΒΑΛΤ απεναντί της, σε αντίστιξη με τη η στάση του απέναντι στη ΝΟΡΑ.

Παρά τη συναισθηματική της φόρτιση, η ΧΡΙΣΤΙΝΑ δεν ξεφεύγει ποτέ από την πρακτική της στάση. Είναι αυτό που λέμε «προσγειωμένη». Την κατάθλιψη την πολεμά με ένα επαγγελματικό σχέδιο:
ΚΑ ΛΙΝΤΕ: ...ένα αβάσταχτο κενό νιώθω μονάχα... Γι΄αυτό δε βαστούσα πια να μένω σε κείνη την άκρη της γης. ...να βρω μια δουλειά που να με απασχολεί και να γλιτώσω από τη συλλογή...

Από τη στιγμή που η ΝΟΡΑ της εξομολογείται το «μυστικό» η ΧΡΙΣΤΙΝΑ κυλάει πάλι στο ρόλο του ανθρώπου που φροντίζει για τους άλλους. Γίνεται πάλι αυτή που μπορεί να σκεφτεί πρακτικά, που μπορεί να στηρίξει. Η ΝΟΡΑ γίνεται το κέντρο του ενδιαφέροντός της.΄Ετσι η ΝΟΡΑ γίνεται για τη ΧΡΙΣΤΙΝΑ ένα κάποιο υποκατάστατο, που καλύπτει το «αβάσταχτο κενό».

Έτσι η ΧΡΙΣΤΙΝΑ αρχίζει να ζει in vitro την ευτυχία, ως παρατηρητής της ευτυχίας των ΧΕΛΜΕΡ, όπως και ο γιατρός ΡΑΝΚ:
ΚΑ ΛΙΝΤΕ (ράβει:) Ώστε αύριο θα μου ντυθείς ναπολιτάνα. Ξέρεις Νόρα – λέω να πεταχτώ μια στιγμή να σε καμαρώσω στολισμένη.
Όλη η αρχή της δεύτερης πράξης μπορεί να ειδωθεί έτσι: οι διακριτικές ερωτήσεις που κάνει, οι μικρές λεπτομέρειες που εντοπίζει. Όταν ο γιατρός ΡΑΝΚ λέει ότι θα πάρει τη θέση του μέσα στο σπίτι κυριολεκτεί:
ΡΑΝΚ: Αυτή θα με διαδεχτεί στο σπίτι σας
όπως και όταν λέει ότι αυτός δε θα αφήσει ίχνος:
ΡΑΝΚ: κι ούτε μπορώ ν΄αφήσω πίσω μου έστω και το πιο τιποτένιο σημάδι ευγνωμοσύνης· το πολύ πολύ μια εφήμερη λύπη -- μιαν αδειανή θέση που θα την πάρει ο πρώτος τυχών.
Το «δε θα αφήσω ίχνος» είναι η τραγωδία του παρατηρητή.

Όλα αυτά φαίνονται μια πορεία προδιαγεγραμμένη, χωρίς την καταλυτική εξέλιξη που φέρνει ο ΚΡΟΓΚΣΤΑΔ ...